Naar een crisisbestendige samenleving
Pandemieën, terroristische aanslagen, milieurampen… Anno 2024 zijn dergelijke bedreigingen niet meer weg te denken. Sterker nog: we moeten ons beter gaan voorbereiden op de grootschalige crises van de toekomst. Liefst op een manier die past bij onze leefstijl en met oog voor onze maatschappelijke waarden. Een interdisciplinair team onderzoekers aan vijf Nederlandse universiteiten stort zich de komende tien jaar met behulp van een NWO Zwaartekrachtsubsidie op de vraag hoe we onze samenleving crisisbestendiger kunnen maken. Namens het Instituut Politieke Wetenschap van de Universiteit Leiden delen Arjen Boin en Paul Nieuwenburg hun expertise.
Les uit de coronapandemie
‘Een belangrijke les die we uit de coronapandemie hebben getrokken’, aldus crisisexpert Arjen Boin ‘is dat zelfs een welvarende en goed georganiseerde samenleving als de onze overvallen en overrompeld kan worden door een destructieve kracht die uit het niets lijkt te komen.’ Politiek filosoof Paul Nieuwenburg vult aan: ‘Open samenlevingen moeten leren met ernstige crises om te gaan en drastische maatregelen te nemen zonder deze openheid uit het oog te verliezen.’
Vrijheid, gelijkheid en solidariteit
De betrokken onderzoekers hebben elkaar gevonden in de uitdaging om crises effectief het hoofd te bieden en tegelijkertijd onze vrijheid, gelijkheid en solidariteit in stand te houden. ‘Daarbij, legt Nieuwenburg uit, ‘draait het dus niet alleen om economische, technologische en medische slagkracht; ook moeten we putten uit onze morele, culturele en bestuurlijke hulpbronnen.’
Wat past? Wat werkt?
Ten eerste willen de onderzoekers een beter inzicht krijgen in wat werkt, in tijden van crisis. ‘We gaan terugkijken op hoe samenlevingen de afgelopen twee eeuwen met crises zijn omgegaan en welke lessen we daaruit kunnen trekken’, vertelt Boin. ‘De geschiedenis biedt tal van aanknopingspunten van hoe individuen, groepen en samenlevingen zijn omgegaan met ernstige tegenslagen. En ook willen we intensief gaan samenwerken met burgers, professionals en beleidsmakers om te kijken wat bij ons past en wat werkt.’
Internationaal interdisciplinair netwerk
De tweede doelstelling is het opzetten van een blijvend, internationaal en interdisciplinair netwerk voor het bestuderen, ontwerpen en toepassen van crisisstrategieën. Onderzoek, onderwijs en praktijk zullen hier samenkomen. En ook toekomstige onderzoekers vanuit de hele wereld zullen hier een thuis vinden.
Met deze doelstellingen is Adapt! in het leven geroepen. Dit is een interdisciplinair team van onderzoekers van de Universiteit Utrecht, Radboud Universiteit, Universiteit Twente, Vrije Universiteit Amsterdam en de Universiteit Leiden. Kartrekker is historicus en terrorisme-expert Beatrice de Graaf (Universiteit Utrecht). Naast historici zijn ook politicologen, bestuurskundigen, psychologen, filosofen en juristen aan Adapt! verbonden. Voor Boin is het multidisciplinaire karakter van Adapt! een belangrijke motivatie: ‘Door het combineren van disciplines komen we tot nieuwe inzichten.’
NWO Zwaartekracht subsidie
Adapt! wordt mogelijk gemaakt door een Zwaartekrachtsubsidie van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Zwaartekracht is bedoeld voor het stimuleren van samenwerking tussen wetenschappers die ‘vernieuwend en invloedrijk’ onderzoek doen. Het gaat om projecten met een langere doorlooptijd (10 jaar), waarvan de verwachting is dat deze ‘tot de wereldtop gaan behoren’.